Στα τέλη του Ιουλίου, οι Ρώσοιάρχισαννα διακινούν πληροφορίες για πιθανή μετονομασία της κατεχόμενης από τους ίδιους πλέονΜαριούπολης, μέσω«δημοψηφίσματος»τον Σεπτέμβριο.
Με ανάρτησή του στο Telegram ο σύμβουλος του δημάρχου Πετρ Αντριουτσένκο, έκανε γνωστό ότι το δημοτικό συμβούλιο, συζητάει να θέσει προς έγκρισηστο "δημοψήφισμα"το ενδεχόμενο επαναφοράς του ονόματος του ΑντρέϊΖντάνοφ ", ενώο επικεφαλής του κινήματοςΡώσων βετεράνων του Αφγανιστάν,Βασίλι Τουριάνιτσα, σε συνέντευξή του , είπεότι, " σένα άτυπο δημοψήφισμα,ίσως τεθεί και η μετονομασία της Μαριούπολης σε Ζντάνοφ".
"Δεν θα είναι μεγάλη έκπληξη για μένα, ανυπάρξει επιστροφή του ονόματος του "σφαγέα του λαού"Αντρέι Ζντάνοφ, που στα χρόνια του Μεγάλου Τρόμουωςμέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής,προσυπέγραψε τις λίστες εκτελέσεων, ενώ τοφθινόπωρο του 1937, υπήρξε επικεφαλής των εκκαθαρίσεων (καταστολών)του ΚΚΣΕ", λέει στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Βαλεντίνα Κονόπ-Λιάσκο, στη οποία ανήκει η πρωτοβουλία για την αποκατάσταση του ονόματος Μαριούπολη από Ζντάνοφ, το 1989.
Τον Ιανουάριο του 1989, εποχή της Περεστρόϊκα όταν λίγοι μπορούσαν να φανταστούν ότι σε λιγότερο από τρία χρόνια η Σοβιετική Ένωση θα είχε διαλυθεί, η πρωτεύουσα της περιοχής του Αζόφ άλλαξε το όνομά της από Ζντάνοφστο ιστορικό τοπωνύμιο Μαριούπολ.
Η όμορφη πόλη στην Αζοφική θάλασσα, που ιδρύθηκε από Έλληνες και το 1879πήρε το όνομα της Παναγιάς, μετονομάστηκετο 1948 σε "Ζντάνοβ", όνομα γνωστούσυνεργάτητου Στάλιν , γεννημένου στην Μαριούπολη,που είχε πεθάνει την ίδια χρονιά.
Μαριουπόλ, η επιστροφή στο όνομα της Παναγίας
Σαράντα χρόνια μετά, το1989, η πόλη πήρε ξανά το όνομα της Παναγίας ως αποτέλεσμα μεγάλουαγώνα των κατοίκων, Ελλήνων στην πλειοψηφία του, με πρωταγωνίστρια την 84χρονη σήμερα Ελληνίδα Βαλεντίνα Κονόπ - Λιάσκο, που με τον σύζυγο της, ζουν, πρόσφυγες πολέμου, στην Ελλάδα.
«Το 1987, τη χρόνια που ξεκίνησε η περεστρόικα στη ΕΣΣΔ, οραματιστήκαμετηνεπιστροφή του Ελληνικού ονόματός της πόλης λέει:
«Όλα ξεκίνησαν στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο (PSTU) της Μαριούπολης,(τότε Ζντάνοβ),όπου ήμουν επίκουρηκαθηγήτρια. Δημιουργήσαμε μια ομάδα πρωτοβουλίας «Για τη Μαριούπολη», η οποία έθεσε ως στόχο την επιστροφή του ιστορικούονόματος της πόλης. Επικεφαλής της ομάδαςεκλέχτηκεοκαθηγητήςφιλοσοφικήςΓιακούνιν. Στηνομάδα μας, που μεγάλωνε κάθε μέρα,συμμετείχαν σπουδαίοι άνθρωποι, διανοούμενοι της πόλης,αναπληρωτές καθηγητές,καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι και όσοι πολίτεςεπιθυμούσαν να συμβάλουν στην επιστροφή ονόματος », αφηγείται.
"Συναντιόμασταν κάθε εβδομάδα, στο μικρό διαμέρισμά μου τις περισσότερες φορές και εκεί πίνοντας τσάι, κρασί και τρώγοντας μεζέδες ,ανταλλάσαμε απόψεις,και καμιά φορά μαλώναμε στην προσπάθεια να βρούμε μια διέξοδο στο ζήτημα. Δεν είχαμε μέσα να ενημερώσουμε τους κατοίκους της πόλης για τις αποφάσεις μας. Γράφαμε τις ανακοινώσεις στο χέρι, μερικές φορές σεγραφομηχανή, οργανώναμεσυγκεντρώσεις στην κεντρική πλατεία, στον κήπο της πόλης,στο Οίκο του Πολιτισμού "Ίσκρα". Πάντα όμως υπό την έγκριση της Εκτελεστικής Επιτροπής (Δήμος)και της τοπικής επιτροπής του κομμουνιστικού κόμματος.
«Εσείς οι Έλληνες όλο αυτό σκέφτεστε»
Συχνά δεν μας έδιναν συγκατάθεση, αλλά εμείς δεν κάναμε πίσω. Μας βοηθούσε ο αέρας των αλλαγών, της Περεστρόικα. Έτσι, για να προσεγγίσουμε περισσότερους κάτοικους,αποφασίσαμε να συλλέξουμε υπογραφές. Επίσης για να υποστηρίξουμετον αγώνα μας, δημιουργήσαμε μια κινητή καλλιτεχνική ομάδα και οργανώναμεσυναυλίες, παραστάσεις με ποιήματα, τραγούδια με κιθάρα, ομιλίεςγνωστών προσωπικοτήτων, που στρέφοντανκατά του σταλινικού κομμουνιστικού καθεστώτος. Κάναμε εμφανίσεις σε λέσχες εργαζόμενων, σε σχολεία και σε προαύλιουςχώρους των εργατικών κατοικιών. Κολλούσαμεαφίσεςστην πόλη αργά τη νύχτα, αλλάοι αστυνομικοί(και όχι μόνο!) τις έσκιζαν!"λέει, και συνεχίζει:
"Παρόλο την Περεστρόικα, ακόμα το περιεχόμενο των ομιλιών μας, θα έπρεπε οπωσδήποτε να είχε συντονιστεί και να συμφωνηθεί με την δημοτική επιτροπή του ΚΚΣΕ. Οι καλλιτέχνες ζωγράφοι οργάνωναν αυθαίρετες εκθέσειςμε αντί-σταλινικά έργα. Στα συλλαλητήρια, κάποιες φορέςυπήρχαν εντάσεις. «Εσείς, οι Έλληνες, όλο αυτό σκέφτεστε!» φώναζαν αυτοί, που δεν τους ενδιέφερεη ιστορία της πόλης", θυμάται ηΒαλεντίνα Κονόπ- Λίασκο.
Αλλά μαζί με την περεστρόικα ήρθε και η "γκλάσνοστ"- ελευθερία στα ΜΜΕ. Άρχισαν να εμφανίζονται επικριτικά δημοσιεύματα για τον Ζντάνοφ στο "Ogonyok"- περιοδικό με πολλά εκατομμύρια τεύχη αλλά και σε πολλά άλλα περιοδικά και εφημερίδες.
Η Βαλεντίνα Λιάσκο και οι φίλοι της γνώριζαν, ότι κανείς από την εξουσία δεν ήθελε (ή δεν τολμούσε) να μπλεχτεί στην ιστορία αλλαγής (επιστροφής)ονόματος της πόλης , γιατί εκτός του πολιτικού κόστους, όπωςέλεγαν,μια τέτοια αλλαγή θα επιβάρυνε και το κρατικό προϋπολογισμό.
Αλλά μέχρι τα τέλη του 1988, η ομάδα πρωτοβουλίας "Για τη Μαριούπολη" είχε συγκεντρώσει 65.000 υπογραφές, ο αριθμός των υποστηρικτών της επιστροφής του ιστορικού ονόματος της πόλης ήταν έξι φορές μεγαλύτερος από τον αριθμό των «αντιπάλων» . Όμως ο αριθμός των μη ενεργών πολιτών για το όνομα, επίσης ήταν μεγάλος.
«Ο στενός συνεργάτης του Γκορμπατσόφ...»
"Θυμάμαι,πως σε όλες τις εορταστικές διαδηλώσεις – παρελάσεις ή πορείες,η ομάδα μας«Για τη Μαριούπολη», ξεχώριζεμε δικές μας αφίσες, τραγούδια, συνθήματα, ενώ απόμεγάφωνο απευθυνόμαστε στους πολίτες για να μας υποστηρίξουν. Όταν μαζέψαμεαρκετές χιλιάδες υπογραφές, αρχίσαμε να ψάχνουμεχρήματα για την αποστολή στη Μόσχα ενός μέλος της επιτροπής . Πράγματι μια μέρα ο καθηγητής με τις υπογραφές στη βαλίτσα ταξίδεψε στη Μόσχακαι τις παρέδωσεστον Αλεξάντρ Γιάκοβλεβ, ιδεολόγο της Περεστρόικα,επικεφαλής του τμήματος προπαγάνδας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ,και στενό συνεργάτη του Γκορμπατσόφ".
Η Βαλεντίνα Κονόπ- Λιάσκοπεριγράφει τα γεγονότα πριν 35 χρόνια με μια μελαγχολικήδιάθεση φοβούμενη μια πιθανήαλλαγή, με τηνεπιστροφή του ονόματος«Ζντάνοβ»από τιςκατοχικές ρωσικές αρχές της Ρωσίας. Επιστροφή στην αφήγηση:
"Έπειτααπό ένα χρόνο έντονης δράσης , τον Ιανουάριο του 1988, στην εφημερίδα "Εργάτης της Αζοφικής" δημοσιεύτηκεένα άρθρο -μήνυμα γιαθετική απόφαση των κομματικών αρχώνγύρω από το θέμα μας. Πριν απότην δημοσίευση επισήμως δεν μας στήριζε κανείς,ούτε η ίδια εφημερίδα, ούτε στιςσυνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, που πηγαίναμε διαμαρτυρόμενοι, το κλίμα ήταν ευνοϊκό. «Δεν είναι ακόμα η ώρα!», μαςέλεγαν.
"Μετά την απήχηση που είχε η δημοσίευση στην τοπική εφημερίδα υπέρ της επιστροφής του ιστορικού ονόματος πιστέψαμε πως επιτέλους θα έχουμε τις δημοκρατικές αλλαγές στη χώρα μας! Έτσι, το 1989 επέστρεψε το ιστορικό όνομα στηνπόλη μας. Ήταντο πρώτο σε μια σειρά μετονομασιών, που ακολούθησαν στην ΕΣΣΔ την εποχή της περεστρόικα" λέει η κ. Λιάσκο. Θυμάται πως ήθελαν να γιορτάζουν την νίκη τους, δημόσια και πανηγυρικά στο θέατρο της πόλης, αλλά η σχετικήπρόταση τους δεν έγινε δεκτή. "Τελικά το γιορτάσαμε στο διαμέρισμά μου, με σαμπάνιες. Τραγουδήσαμε παρέα, διαβάσαμε ποιήματα γνωστών αγαπημένων ποιητών της εποχής των αλλαγών που ζούσαμε."
Αργότερα, όταν Βαλεντίνα Κονόπ- Λιάσκο συνεργαζόταν με τηνΟμοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων της Ουκρανίας, η πρόεδρός της, Αλεξάνδρα Προτσένκο, υποστήριξε την ιδέα της συγγραφής βιβλίου για την επιστροφή του ονόματος "Μαριούπολη".
"Δημιούργησα και πάλι μια ομάδα, μοίρασα τους τομείς εργασίας και μετά συνέλεξα αρχειακά δεδομένα καιφωτογραφίες. Κάπως έτσι εμφανίστηκεκαι το βιβλίο «Μαριούπολ:η επιστροφή του ονόματος», στο οποίο,μεταξύ άλλων,υπήρχεμια φωτογραφία του έκπτωτου τεράστιου μνημείου του Ζντάνοβ, σε μια εξέδρα μπρούμυτα, αποσυναρμολογημένο τη νύχτα, πριν ξημερώσει, σύμφωνα με τη τακτικήτης KGB.
Σοφία Προκοπίδου / ΑΠΕ-ΜΠΕ
