Πέρσι με την πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας Ενώσεων και Αδελφοτήτων Πωγωνίου και της Αδελφότητας Σχωριαδιτών του ξεκομμένου Πωγωνίου, διοργανώθηκε στις Σχωριάδες ένα πολιτιστικό αντάμωμα για να διαπιστωθεί πως τα σύνορα σε τίποτε δεν αλλοίωσαν την πολιτιστική παράδοση στα 100 χρόνια απομόνωσης.
Το εγχείρημα ήταν δύσκολο, το αποτέλεσμα δικαίωσε τους πρωταγωνιστές. Και το γεγονός εγγράφεται στην Πωγωνήσια παράδοση. Εφέτος, επιχειρήθηκε ένα δεύτερο Παμπωγωνισιακό αντάμωμα στη Σιταριά Πωγωνίου, με μια ευρύτερη συμμετοχή των περιοχών Πωγωνίου και Δερόπολης, με πολιτιστικό πρόγραμμα που αναδεικνύει και πάλι και δυναμώνει αυτή την κοινή πολιτιστική παράδοση των δύο αυτών περιοχών, που δεν αλλοιώθηκαν επίσης, αν και για πολλά χρόνια βίωσαν μια απομόνωση και την κυριαρχία άλλων αντιλήψεων πολιτιστικής παράδοσης.
Και η εκδήλωση αυτή αποτελεί ένα τόλμημα, σε μια περίοδο που βρίσκονται σε εξέλιξη σημαντικά γεγονότα γύρω μας.
Το αντάμωμα αυτό, πέραν της επιβεβαίωσης της κοινής πολιτιστικής παράδοσης που διατηρείται ακόμη ζωντανή, έχει και μια καταγραφή από το παρελθόν, μιας κοινής αναπτυξιακής πορείας, μιας κοινής διαδρομής προκοπής, όταν η επικοινωνία ανθρώπων και η διακίνηση αγαθών ήταν ελεύθερη, η οποία έχει αφήσει την σφραγίδα της ανάπτυξης στην ιστορία τους.
Τα κοινά μονοπάτια, ντερβένια και παράδρομοι, τα περπάτησαν μαζί οι πρόγονοί μας, στον ξενητεμό, στη φυγή προ της βίας, σε εποχές συγκρούσεων και καταστροφών, πολέμων και διωγμών. Πωγώνι και Δερόπολη βρέθηκαν δίπλα, αδελφωμένοι συνοδοιπόροι.
Στην κατοχή, οι Πωγωνήσιοι βρήκαν στον κάμπο της Δερόπολης το λίγο καλαμπόκι της επιβίωσης, και οι Δεροπολίτες, βρήκαν καταφύγιο στο Πωγώνι σε διωγμούς και εκπατρισμούς.
Στο Οικοτροφείο, στα σχολεία και το Γυμνάσιο Πωγωνιανής, βρήκαν μια φωλιά, να κούρνιασουν προσφυγόπουλα από τη Μειονότητα, και ένα δρόμο για την περαιτέρω ευδοκίμηση.
Η λαϊκή μούσα έχει καταγράψει και διασώσει σε μοιρολόγια και κιντόγια, όλες τις κοινές δοκιμασίες, μαζί τραγουδάνε και χορεύουνε θρύλους και παραδόσεις, καϋμούς και πόνους, γεγονότα και Ιστορία.
TTT
Δεν χρειάζονται περισσότερα, για αυτό το αντάμωμα, που ανοίγει μονοπάτια και παράδρομους μιας στενής πολιτιστικής συνεργασίας. Να ξαναδιαβούμε μαζί τα παλιά ιστορικά «ντερβένια», και μονοπάτια, μιας εποχής η οποία συνδέεται με μια μεγάλη ανάπτυξη.
Και είναι αυτό, που αποτελεί και το ζητούμενο αυτή την περίοδο, σε μια φάση μάλιστα που αναμένεται και η είσοδος της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου και η Δερόπολη και το ξεκομμένο Πωγώνι θα γευτούν τα αγαθά της μεγάλης αυτής αμφυκτιονίας.
Σε αυτό το τοπωνύμιο των εκδηλώσεων, τη Σιταριά, δίπλα είναι ένα σημαντικό τοπόσημο και ορόσημο του Πωγωνίου. Είναι το Μοναστήρι των Αγιών, όπου σε όλες τις χαρτογραφικές απεικονίσεις θεωρείται το νότιο άκρο του Πωγωνίου, και μέσα από το τραγούδι «το μοναστήρι στους Αγιούς ντελή παπά» αναθρώσκει μια παλιά Πωγωνήσια μουσική παράδοση της πεντατονίας, μια ιστορία αχρονολόγητη, ενός μεγάλου αγώνα που σχετίζεται με την εκκλησιαστική παράδοση του τόπου μας.
Δίπλα στη Δερόπολη, μια ανάλογη ιστορία είναι πίσω από το τραγούδι της Δεροπολίτισσας. Οι δυό αυτές μουσικές παραδόσεις που επιβιώνουν και διατηρούνται πολλά χρόνια, σχεδόν ταυτόσημες, σέρνουν πίσω τα βήματα όλης της κοινής μουσικής μας παράδοσης και όλους τους χορευτικούς ρυθμούς των πανηγυριών μας και των εκδηλώσεων.
Με αυτά τα τραγούδια και με τους παπάδες μπροστάρηδες, αρχίζουν τα πανηγύρια, και μπορεί να ακολουθεί και το «παπάδες απ' τη Σωπική παπάδες λεβεντάδες» για να διατηρείται η ανάμνηση της συμμετοχής της Εκκλησίας στους αγώνες του Γένους.
Σε αυτό το τοπωνύμιο, δίπλα στη Σιταριά, περνούσε ένας μεγάλος δρόμος της αρχαιότητας, ένα παλιό ντερβένι του Πωνωνίου, ένα παλιό και ιστορικό μονοπάτι. Από αυτό το δρόμο περνούσαν οι φυλές του ακριτικού Ηπειρωτικού Ελληνισμού μέχρι την Απολλωνία, για να φθάσουν προσκυνητές στο Μαντείο της Δωδώνης στο ιερό του Διός «του Δία του Δωδωναίου Πελασγικού», για να ακούσουν τους χρησμούς της φηγού της ιερής βελανιδιάς. Αυτή τη διαδρομή περίπου ακολουθεί και η νέα χάραξη της επέκτασης της ΙΟΝΙΑΣ, στο τμήμα από τη Σαντοβίτσα, δίπλα από την αρχαία Δωδώνη μέχρι Κακαβιά. Εύλογα μπορεί ένας απλά σκεπτόμενος να αναρωτηθεί. Τι σχέση έχει με την Κακαβιά τοπογραφικά και γεωγραφικά το Ιόνιο; Να πάρει και ο δρόμος αυτό το δικό του όνομα, να αναδυθεί από την ιστορία ο αρχαίος δρόμος η ΔΩΔΩΝΑΙΑ οδός, ένας εμβληματικός αρχαίος δρόμος. Πως στην Πελοπόννησο ο μεγάλος δρόμος ονομάζεται Ολυμπία Οδός;
Το έργο αυτό έχει όμως και άμεση σχέση με το παλιό Ντερβένι του Πωγωνίου, του οποίου τα ίχνη θα ακολουθήσει. Είναι ένας δικός μας δρόμος. Διατρέχει τον ιστορικό μας πανάρχαιο χώρο του Ακριτικού Ηπειρωτικού Ελληνισμού. Έχει όμως και πολλά άλλα ιστορικά τοπόσημα, μνημεία, αξιόλογα φυσικά περιβαλλοντικά τοπία με μια οργιώδη δασοκάλυψη από δέντρα δρυός, το δένδρο του Δία. Του Δωδωναίου του Πελασγικού.
Η γύρω περιοχή Πωγωνίου και Δερόπολης έχει έναν εντυπωσιακά μεγάλον αριθμό ιερών προσκυνημάτων, πάνω από 20, πολλά από τα οποία ιδρυμένα με αυτοκρατορικά χρυσόβουλα και σιγίλια. Η όλη περιοχή έχει πολλές σελίδες της ιστορίας του ΟΧΙ, της πρώτης μέρας 28 Οκτωβρίου, που δύο παραδοσιακά γεφύρια της Αρίνιστας και των Αγίων, θυσιάστηκαν για να εξουδετερωθεί η μηχανοκίνητη υπεροπλία των εισβολέων χωρίς να έχει τοποθετηθεί μία αναμνηστική πλάκα στα κουφάρια αυτών των μνημείων του λαϊκού πολιτισμού του Πωγωνίου.
ΔΩΔΩΝΑΙΑ ΟΔΟΣ λοιπόν ο δρόμος προς την Κακαβιά, ο δρόμος του Ακριτικού Ηπειρωτικού Ελληνισμού. Κι αν επεκταθεί και πέραν με διακλαδώσεις προς την αρχαία Αντιγόνεια του Πύρρου και προς τη Φοινίκη του Κοινού των Ηπειρωτών, η ΔΩΔΩΝΑΙΑ ΟΔΟΣ θα γίνει μια άλλη πύλη προς την Ευρώπη.
Και πολλά άλλα ακούστηκαν σε αυτό το αντάμωμα στη Σιταριά, για ανάπτυξη, για να ανασυρθούν από το χρονοντούλαπο της ξεχασμένης ανάπτυξης του Πωγωνίου παλιές μελέτες, με την έκπληξη εκείνης της ΦΟΡΕΣΤ που στην συνοπτική της πρόταση περιλαμβάνει συμπερασματικά:
- Την προστασία και διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος,
- Την τουριστική ανάπτυξη,
- Την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής
-ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ.
Τομείς που βρίσκονται στην επικαιρότητα αλλά, δεν αγγίζουν το Πωγώνι και αγνοούν παντελώς τη Δρόπολη, για την ανάπτυξη σταθερών σχέσεων με Αργυρόκαστρο, εν όψει μάλιστα της ένταξης της Αλβανίας στην Ε.Ε. Και αποτελεί μια ειρωνεία να διαφημίζοντα interrege προγράμματα και να εκτελούνται σε μεσογιακές περιοχές.
Η Σιταριά, είναι πλέον παρελθόν. Όπως παρελθόν έγινε και το περσινό αντάμωμα στους Σχωριάδες του ξεκομμένου Πωγωνίου. Και παρόλη την παρουσία εκεί πολλών αξιωματούχων, δεν έπεσαν ούτε λίγα μέτρα άσφαλτος, έστω δωρεά από την «Μητέρα Πατρίδα», ή από κάποιο περιώνυμο «Εθνικό» ίδρυμα, ή κάποια ανθούσα επιγείρηση ή μια ευεργεσία πραγματική ή πλασματική ή προεκλογική ή πανηγυριώτικη ενίσχυση.
Και στη Σιταριά ακούστηκαν και νέοι λόγοι μελλοντικής απανδοχής μιας εικονικής ανάπτυξης.
Η τελευταία είδηση για την Ήπειρο είναι ότι υπογράφτηκε η απόφαση να ανασταλεί η λειτουργία 29 σχολικών μονάδων στην Ήπειρο λόγω ελλείψεως παιδιών. Δημογραφική κατάρρευση. Στα ερημοχώρια του Πωγωνίου, στα περισσότερα σχολικά κτίρια δεν ακούγεται από χρόνια σχολικό σήμαντρο!
Σε λίγο τελειώνουν τα παραδοσιακά πανηγύρια και οι φερτές επιδοτούμενες «πολιτιστικές» εκδηλώσεις. Στα ερημοχώρια - όχι της πλασματικής τηλεαπογραφής - θα μείνουν μόνο «οι καμπαναρίσιοι σπουργίτες» και ο κοινοτικός ηλεκτροφωτισμός, με λαμπτήρες μάλιστα LED, να φωτίζει τα έρημα σοκάκια.
Οι αναμνήσεις και από το φετινό καλοκαίρι, θα ταξιδέψουν συσκευασμένα ηλεκτρονικά, σε κινητά και βίντεο στα ξένα και στα μακρινά. Μια τελευταία ενθύμηση.
Εδώ τελειώνει και η δική μου «ανταπόκριση» να διασωθεί με αυτή τη δημοσίευση.
Κωνσταντίνος Κωστούλας / Πρωινός Λόγος
