Η Κατερίνα Πούλη-Καραντζά, η δημιουργός της ποιητικής συλλογής με τίτλο «Το Βαλς της Πένας», γεννημένη και μεγαλωμένη, όπως αναφέρει η ίδια στο Βιογραφικό της στη Δερβιτσάνη της Δερόπολης, είναι ένα χαρισματικό άτομο. Είναι ένα όμορφο κορίτσι, ευχάριστη, δημιουργική, ανήσυχη, χωρίς να αφήνει τίποτε στην τύχη του.
Κρίνει, εκτιμά, αξιολογεί και προβαίνει σε ανάλογες κινήσεις, όχι για ίδιο όφελος, αλλά για να αναδείξει αυτό που δημιούργησε και αυτό που πιστεύει πως έχει νόημα και υποχρέωση να το πράξει. Προσωπικά είχα τη χαρά να παρευρεθώ στην παρουσίαση της πρώτης ποιητικής συλλογής της Κατερίνας, έχοντας τη δυνατότητα να δω και να γνωρίσω το ποιητικό ξεκίνημά της, αλλά, παράλληλα, να διαπιστώσω σήμερα τη μεγάλη πρόοδο που έκανε η ίδια, μέσα από μία συγκριτική αξιολογική προσέγγιση. Κυρίες και κύριοι, οι μεγάλοι κριτικοί της Λογοτεχνίας επισημαίνουν ότι, για να γράψει κανείς ποίηση και λογοτεχνία, εκτός από το προσωπικό του χάρισμα, βασίζεται σε όσα έχει κληρονομήσει από τις προηγούμενες γενιές, στο κληρονομημένο, δηλαδή, σε όσα έχει μελετήσει και διαβάσει ο ίδιος, στο μελετημένο, δηλαδή, και ακόμη σε όσα έχει ζήσει ο ίδιος, στα βιώματα, δηλαδή, που έχει αποκτήσει.
Προσπάθησα να εξετάσω αυτές τις παραμέτρους στο ίδιο το ποιητικό έργο της Κατερίνας Καραντζά. Είναι ευρύτερα σαφές για όσους γνωρίζουν την περιοχή και τον ευρύτερο ελληνισμό της Β. Ηπείρου, ότι στον τόπο αυτό υπήρξαν και υπάρχουν σημαντικές πνευματικές προσωπικότητες που δημιούργησαν σε όλα τα λογοτεχνικά είδη, με ιδιαίτερη και κύρια αναφορά και παρουσία στην ποίηση. Οι άνθρωποι αυτοί, είτε είχαν σπουδάσει στα Γιάννενα και στην Ελλάδα, είτε είχαν την ευκαιρία και τη δυνατότητα να γνωρίσουν τα ελληνικά γράμματα στα όποια αντίστοιχα ελληνικά σχολεία και πνευματικά κέντρα της Αλβανίας. Βεβαίως, αναφερόμαστε σε προηγούμενες δύσκολες εποχές, στις οποίες έπρεπε κάποιος να δημιουργήσει, ζώντας, στην ουσία, σε ένα αντιποιητικό περιβάλλον. Ωστόσο, είμαι βέβαιος ότι τόσο η Κατερίνα όσο και άλλα παιδιά της γενιάς της ακούμπησαν σε αυτές τις δημιουργίες, πρωτίστως σε σχέση με τη μορφή της ποίησης, δηλαδή τον ποιητικό στίχο και τα χαρακτηριστικά του. Σε συνδυασμό με αυτή την πρώτη παραδοχή βρίσκεται και η δεύτερη, καθώς η Κατερίνα είναι ένα φιλομαθές άτομο, ενώ σε αυτό συντέλεσαν και οι σπουδές της στο Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας, Λογοτεχνίας και Ελληνικού Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αργυροκάστρου.
Η τρίτη παράμετρος που έχει να κάνει με τα Βιώματα που πρέπει να συνοδεύουν τον κάθε δημιουργό είναι απόλυτα συμβατή με την Κατερίνα, καθώς αυτή έζησε όλα τα χρόνια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας της στην ιδιαίτερη πατρίδα της. Νομίζω, μάλιστα, ότι πρέπει να είναι από τους λιγοστούς που εξακολουθεί να επισκέπτεται τον τόπο που γεννήθηκε τόσο συχνά, τόσο τακτικά κει με τέτοια λαχτάρα.
Το Βαλς της Πένας είναι μία καλαίσθητη έκδοση, που χαίρεσαι να τη βλέπεις, να την ανοίγεις και να τη διαβάζεις, να ταξιδεύεις μαζί της. Η ποίηση, πρωτίστως, ως καλλιτεχνική και αισθητική έκφραση, έχει ανάγκη από τέτοιες εκδόσεις, που στηρίζουν και υποστηρίζουν με τον δικό τους τρόπο το έργο του ποιητή-δημιουργού. Ως, εκ τούτου, αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στις εκδόσεις Υδροπλάνο για την προσεγμένη και καλαίσθητη έκδοση της συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής.
Το Βαλς της Πένας, παρά το μικρό μέγεθός του, περιλαμβάνει εξήντα πέντε ποιήματα, που αποτελούν μία ευρύτερη και αντιπροσωπευτική έκφραση της ποιήτριας. Πρέπει να επισημάνω πως, κατά τη γνώμη μου, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να δίνει κανείς τίτλο σε ένα ποίημα, σε ένα κείμενο, σε ένα βιβλίο. Συμβαίνει, πολλές φορές, να γράφουμε ένα ολόκληρο βιβλίο και να αναζητούμε ή να διαμορφώνουμε στο τέλος τον τίτλο που θα φέρει. Η Κατερίνα προτίμησε έναν χορευτικό ερωτικό τίτλο, αν και η πένα είναι υποχρεωμένη να χορέψει στους ρυθμούς της σκέψης και της έκφρασης του δημιουργού. Τιτλοφόρησε, επίσης, τα ποιήματά της με βάση, συνήθως, τον πρώτο στίχο, ενώ τα έχει καταγράψει σε αλφαβητική σειρά. Αυτό σημαίνει ότι απέφυγε η ίδια θεματικές κατηγοριοποιήσεις, και καλά έπραξε, όπως απέφυγε, επίσης, την οποιαδήποτε νύξη ή αναφορά στη χρονική ακολουθία που γράφτηκε το κάθε ποίημα. Τα περισσότερα ποιήματα της συλλογής είναι γραμμένα σε επτασύλλαβο ή εννεασύλλαβο στίχο, με ζευγαρωτή ή πλεχτή ομοιοκαταληξία. Είναι ένας στίχος και μια στροφή που χαρακτηρίζονται από ρυθμό, μελωδία, σβελτάδα και που μπορούν να μελοποιηθούν ευκολότερα τόσο για σχολική όσο και για ευρύτερη χρήση και λειτουργία. Η Ομοιοκαταληξία λειτουργεί ικανοποιητικά στα ποιήματα της Κατερίνας, εκτός από πολύ λίγες εξαιρέσεις που μπορούν εύκολα να αποκατασταθούν. Ωστόσο, αυτό που, κατά τη γνώμη μου, αποτέλεσε το νέο ελπιδοφόρο στοιχείο είναι τα ποιήματα που έχουν γραφτεί σε ελεύθερο στίχο, που δεν διακρίνονται μόνο για την αισθητική τους πληρότητα, αλλά και για τα νοήματα που εκφράζουν.
Νομίζω ότι η αναλογία των ποιημάτων της Κατερίνας στην επόμενη ποιητική συλλογή της, ύστερα από δική της προσωπική επιλογή, θα είναι διαφορετική από τη σημερινή. Ανέγνωσα όλα τα ποιήματα της Κατερίνας και έκανα το δικό μου προσωπικό ταξίδι, στο χτες, το σήμερα και το αύριο που πάντα ελπίζουμε να είναι καλύτερο από κάθε άλλη στιγμή. Σημείωσα από το καθένα λίγες λέξεις και λίγες γραμμές που χόρευαν βαλς ελεύθερα στο νου και στην καρδιά μου.
Όλα αυτά θα με οδηγήσουν, στο τέλος, στις κυρίαρχες θεματικές που προσδιορίζουν την ποίηση της Κατερίνας Καραντζά.
- Η δύναμη της αγάπης ξεχωριστή και μοναδική!
- Η ομορφιά, τα ταξίδια της θάλασσας, η συντροφιά της, η αρμύρα της, μέρα και νύχτα.
- Ανάταση και αναστάτωση για ένα καλύτερο μέλλον, για το αληθινό φως, για τη ζωντανή
ελπίδα, που δεν είναι άλλη από τη νέα γενιά, για ολόκληρο το σύμπαν, που θα ομορφύνει
και αυτό!
- Η φωνή, η ζωή, η ελπίδα τολμούν και έρχονται στην επιφάνεια, αφήνοντας πίσω τους τα σπαράγματα και τα χαλάσματα του παρελθόντος.
- Ορφάνια και προσφυγιά, δυο λέξεις, που πρέπει να μας φέρουν κοντά, που πρέπει να
μας κάμουν να καταλάβουμε πως δεν είμαστε οι μόνοι σε αυτόν τον κόσμο.
- Η προσφυγιά με ένα σκληρό πάντα παρελθόν, γεμάτο από βασανιστικές αναμνήσεις.
- Ο κόσμος ομορφότερος, όπου και όταν η χαρά πληθαίνει!
- Ήπειρος, καημοί και βάσανα, πόνος και ανοιχτές πληγές, που ούτε ο χρόνος μπορεί να τα
γιατρέψει!
- Νιάτα και γηρατειά, οι αντιθέσεις της ζωής!
- Στολίδι ακριβό και πολύτιμο η γυναίκα, με ρόλο, με δύναμη, με ομορφιά, με υπομονή και αντοχές για το σήμερα και το αύριο!
- Μια λαμπρή και φωτεινή γυναικεία ύπαρξη που ομορφαίνει και γαληνεύει την ψυχή του
καθενός.
- Όχι λόγια και τραγούδια για τον έρωτα, αλλά απόφαση να αφεθείς στα δίχτυα του και να
τον ζήσεις.
- Η παραπονεμένη μάνα της Δερόπολης, που συντροφιά με το εικόνισμα περιμένει τα
παιδιά της από τα μαύρα ξένα.
- Τα αδέρφια και από την άλλη η διχόνοια και η έχθρα που δηλητηριάζουν τις ψυχές τους.
- Ο φτερωτός έρωτας σε ατελείωτα ταξίδια της ημέρας και της νύχτας.
- Η φύση, τα χρώματα και οι ομορφιές της.
- Η Δρόπολη με την πίκρα και τη μοναξιά της, αλλά και με την περηφάνια και τον αετό
της.
- Η ζωή με τις μεγάλες συναντήσεις, αλλά και τις μεγάλες σιωπηρές αποχωρήσεις.
- Η επιστροφή του ξενιτεμένου στα χώματα της μάνας γης.
- Ο έρωτας συντροφιά τη νύχτα, στον ύπνο και τα όνειρα που τον χρειάζονται.
- Τα Ζεϊμπέκικο που εκφράζει την ψυχή του Έλληνα, ίσως του κάθε Έλληνα, που τον
χαρακτηρίζουν η λεβεντιά και το μεράκι.
- Μουσικές του κόσμου που φέρνουν κοντά τους ανθρώπους από διαφορετικές ράτσες και
φυλές.
- Οι μυστικές φωνές της θάλασσας.
- Η παιχνιδιάρα ηλιαχτίδα που δίνει χαρά και ομορφιά στα πλάσματα του κόσμου.
- Βοήθεια ακόμα και από τον θεό, για να επιστρέψει ο κόσμος στα χωριά.
- Αποχαιρετώντας το σπίτι στο χωριό, κρατώντας ζωντανή την ελπίδα για επιστροφή το
καλοκαίρι που έρχεται.
- Η θάλασσα και η συνομιλία μαζί της.
- Νύχτα ο χρόνος της περισυλλογής και του απολογισμού.
- Ήλιος και φεγγάρι ερωτεύονται, σαν να ερωτεύεται ολόκληρο το σύμπαν.
- Ουρανός και θάλασσα να σου κρατούν συντροφιά!
- Τι χρώμα έχουν οι λέξεις σου και οι σκέψεις σου, όταν με σκέφτεσαι!
- Η ομίχλη που θολώνει τα πάντα εκτός από την ψυχή σου!
- Πατρίδα μου, Δρόπολη αγαπημένη και τιμημένη πάλι και ξανά!
- Η θάλασσα, ο γιαλός, το ζευγάρι, ο έρωτας που τελείωσε Σάββατο βράδυ.
- Μονάχοι δεν είμαστε, αρκεί να θέλουμε να δούμε και τους άλλους.
- Ο άνθρωπος, η μοναξιά του, οι αγώνες του, οι αντοχές του.
- Το πλατάνι ως σύμβολο και σημείο αναφοράς για τις συναντήσεις της ζωής, για τους
έρωτες που ξεκινούν.
- Η σιωπή η δική μας και η σιωπή του κόσμου, συντροφιά όλων μας!
- Η δύναμη του έρωτα και η ομορφιά του στη ζωή μας.
- ΄Ώριμες σκέψεις, κρίσεις, αποφάσεις, στάσεις ζωής, για να μπορείς πάντα να αναφέρεσαι
και να καμαρώνεις για αυτές!
Αντλώντας εικόνες από τα ποιήματα της Κατερίνας, όπως αυτά άγγιξαν την ψυχή μου, γίνεται σαφής ο πλούτος ιδεών, σκέψεων, συλλογισμών, προβληματισμών, τρυφερότητας, ευαισθησίας, που χαρακτηρίζει την ποίησή της.
Ο έρωτας παιχνιδιάρης, πολύχρωμος και ρομαντικός είναι διαρκώς παρών, η Δρόπολη από την άλλη, η παραπονεμένη κόρη του κάμπου είναι και αυτή παρούσα στη σκέψη, στη θύμηση, στην καρδιά, ο ξένος, ο μακρινός, ο άλλος πρέπει να νιώσει ότι είμαστε μαζί στον αγώνα της ζωής, η θάλασσα, πρωτίστως η θάλασσα, αλλά και το φεγγάρι και ο ήλιος ομορφαίνουν το σύμπαν, οι χαρές και τα παιχνίδια των παιδιών, οι ομορφιές της ελληνικής φύσης συντροφεύουν και αυτά την πατρίδα και τη ζωή μας.
Όλες αυτές τις όμορφες και ευαίσθητες σκέψεις και πολλές άλλες που μπορεί να κάνει ο κάθε αναγνώστης τις χρωστάμε στην Κατερίνα, που συλλογίστηκε, που προβληματίστηκε, που ερωτεύτηκε, που έζησε, που ξενιτεύτηκε, που πόνεσε, και που θέλησε όλα αυτά μέσα από την τέχνη της γραφής της να τα μοιραστεί μαζί μας. Της είμαστε ευγνώμονες και της ευχόμαστε το ταξίδι της έμπνευσης και της δημιουργίας να συνεχιστεί και να μην τελειώσει ποτέ, γιατί το χαίρεται η ίδια, το χαιρόμαστε και εμείς!
Βιβλιοκριτική από τον Γεώργιο Δ. Καψάλη (Πρώην Πρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)
