Μπορεί υποψήφια χώρα προς ένταξη στην ΕΕ και μέλος του ΝΑΤΟ να κινδυνεύει να διολισθήσει σε αυταρχικό καθεστώς διακυβέρνησης; Να κινδυνεύει από μεθόδους που απειλούν τη δημοκρατία; Λίγα χρόνια πριν όχι. Καθώς όμως έχει καμφθεί το ενδιαφέρον για την ποιότητα της δημοκρατίας στην Αλβανία και η συμμετοχή της κοινωνίας στην πολιτική, δημιουργούνται περιθώρια για τους κατεργάρηδες ηγέτες.
Με δεδομένο μάλιστα ότι για λόγους στρατηγικού βάρους οι Δυτικοί παραβλέπουν την κατάσταση της δημοκρατίας στην Τουρκία, αυτή αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για επίδοξους αυταρχικούς κυβερνήτες. Γίνεται καλό άλλοθι. Η Αλβανία, υπό τη διακυβέρνηση του Έντι Ράμα και παρά τα όσα αντίθετα παρουσιάζουν οι εκθέσεις της Κομισιόν, διολισθαίνει σε ένα υβριδικό καθεστώς.
Τον Ιανουάριο 2011, μετά από βίαιες συγκρούσεις στα Τίρανα με θύματα διαδηλωτές, ο τότε αρχηγός της αντιπολίτευσης και νυν πρωθυπουργός είχε πάει να συλλυπηθεί τις οικογένειες των δολοφονημένων. Δημοσιογράφος που τον συνόδευε είχε εκμυστηρευτεί την ανησυχία που είχε προκύψει από συζήτηση με τον Ράμα σε κάποια στάση για καφέ. Φέρεται να του είχε πει ότι οι δομές και τα όργανα του κόμματός του (Σοσιαλιστικό Κόμμα, διάδοχο του Κομμουνιστικού Κόμματος) είναι μάλλον περιττές και αχρείαστες.
Στην ερώτηση πώς έβλεπε το κόμμα, ο Ράμα είχε απαντήσει ότι θα είναι αυτός (ο ηγέτης) και οι μάζες με τις οποίες θα επικοινωνεί μέσω των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που αποτελούν σπουδαίο δώρο της εποχής. Ο συνομιλητής του παρατήρησε ότι αυτό είναι το μοντέλο του Μουσολίνι. Αυτό δεν προκάλεσε έκπληξη στον Ράμα (μάλλον γνώριζε), ο οποίος μάλιστα σχολίασε ότι δεν ήταν όλα του Μουσολίνι κακά.
Προσωποπαγές καθεστώς στην Αλβανία
Δέκα χρόνια μετά, εκ των οποίων τα εννιά σχεδόν είναι πρωθυπουργός, ο Ράμα πειραματίζεται να επιβάλει ένα προσωποπαγές καθεστώς. Με κάποιες μάλιστα εκούσιες ή ακούσιες πολιτικές επιλογές, η αντιπολίτευση τον έχει διευκολύνει. Η απομάκρυνση απ' τη Βουλή όλων των βουλευτών της αντιπολίτευσης το 2019 ήταν καλή ευκαιρία για το Ράμα και την ομάδα του να αποδείξει ότι το σύστημα δύναται να λειτουργήσει και χωρίς την θεσμική αντιπολίτευση. Μπορεί μάλιστα να εφεύρει και συγκροτήσει εκτός των άλλων και μια κατ' επίφαση αντιπολίτευση. Δεν θα ήταν η πρώτη φορά εξ άλλου.
Τον ίδιο χρόνο η αντιπολίτευση αρνήθηκε να μετάσχει των εκλογών για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Στην Αλβανία διεξήχθησαν εκλογές όπου στους περισσότερους δήμους υπήρξε μόνο ένας υποψήφιος. Η διαδικασία έτυχε της έμμεσης εγκρίσεως του ΟΑΣΕ, οι παρατηρητές του οποίου συνέταξαν έκθεση η οποία έχει παρατηρήσεις στο περιθώριο και όχι στην ουσία! Έτσι, και η Τοπική Αυτοδιοίκηση έγινε μονοκομματική, συνέχεια της κυβέρνησης.
Σαν να μην έφταναν τα de facto βήματα επιβολής μοντέλου αυταρχικής διακυβέρνησης, με νομοθετική πρωτοβουλία του πρωθυπουργού επιχειρείται και η de jure κατοχύρωσή του. Πρόκειται για τον νόμο "Περί Συγκυβέρνησης" που έχει ήδη εγκριθεί απ' τη Βουλή και θα ισχύσει συντόμως παρότι ο Πρόεδρος Δημοκρατίας αρνήθηκε να τον επικυρώσει. Με νομικίστικα τερτίπια και λαϊκιστική ρητορική τεκμηρίωσης, στην ουσία το νομοθέτημα αποσκοπεί να εδραιώσει το αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης, που θυμίζει τα χρόνια της δικτατορίας Χότζα. Τότε ο λατρευτός Α' Γραμματέας του Κόμματος, τώρα ο παντοδύναμος ηγέτης συνομιλεί με το λαό που διαφεντεύει και επιλύει τα προβλήματα του!
Αυτή είναι η ουσία του Νόμου "Περί Συγκυβερνήσεως". Οι πολίτες μετατρέπονται σε χαφιέδες της Αρχής Συγκυβέρνησης που συγκροτεί ο πρωθυπουργός, ενώ οι δημόσιοι λειτουργοί μετατρέπονται σε υπηρέτες του, δεδομένου ότι με βάση καταγγελίες πολιτών δύναται να τους απολύσει ή διώξει ποινικά. Όσα ισχύουν στα σύγχρονα Συντάγματα καταρρίπτονται. Η αντιπολίτευση, η αυτόνομη Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι ενώσεις πολιτών, τα ΜΜΕ, ακόμη και η Δικαιοσύνη απαξιώνονται. Ο πρωθυπουργός συγκυβερνά με τους πολίτες! Μήπως θυμίζει Ερντογάν η περίπτωση;
Στόχος το δημόσιο χρήμα
Η υποταγή του κρατικού μηχανισμού και η κατάλυση των θεσμών προφανώς έχει στόχο τον έλεγχο του οικονομικού παιχνιδιού και την αυταρχική διαχείριση του δημοσίου χρήματος. Αυτός είναι ο απώτερος στόχος. Χωρίς να αναφερθεί κανείς σε λεπτομέρειες και πτυχές της συναλλαγής με κλειστό κύκλο πελατών-επιχειρηματιών που προέκυψαν σε ένα βράδυ, και μόνο το μοντέλο που επιλέχθηκε, αυτό του συνεταιρισμού δημοσίου-ιδιώτη, είναι εύρημα της κυβέρνησης Ράμα για την ρουσφετολογική εξυπηρέτηση εκλεκτών μέσω αδιαφανών διαδικασιών.
Ας αναφερθεί μόνο ότι σε όλες αυτές ευρηματικές μεθοδεύσεις δεν υφίσταται-προβλέπεται καμιά συμμετοχή ξένου επενδυτή. Η επιδείνωση του κλίματος ως προς το επιχειρείν στην Αλβανία τα τελευταία χρόνια επισημαίνεται σε εκθέσεις έγκυρων διεθνών οργανισμών. Γερμανία και ΗΠΑ έχουν εκφράσει τις αντιρρήσεις τους (προσφάτως και το ΔΝΤ) αλλά δεν έχουν καταφέρει να αλλάξουν την επικρατούσα κατάσταση.
Το κόστος των εν τέλει παράνομων οικονομικών δραστηριοτήτων σε συνδυασμό με την επιδείνωση της κατάστασης απ' το σεισμό του 2019 και την πανδημία, εξωθούν την κυβέρνηση Ράμα σε περαιτέρω αύξηση της φορολόγησης, παρέμβαση στη σφαίρα της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας και έλεγχο υπέρ του κράτους της οικονομικής δραστηριότητας. Στελέχη του κυβερνώντος κόμματος μίλησαν για "μοντέλο σοσιαλιστικής οικονομίας"! Δεν είναι απλά λαϊκισμός, που μπορεί να συγκινεί την κοινωνία όταν βρίσκεται σε απόγνωση. Πρόκειται για την εξωτερίκευση πόθων, ή μάλλον για εφαρμογή σχεδίου…
Η αντιπολίτευση σε διάσπαση
Αγνοώντας την αρχή ότι η δημοκρατία είναι ανταποδοτικό μοντέλο, δηλαδή εκδικείται την παραβίαση των κανόνων, ο Ράμα επωφελείται ασύστολα από την κατάσταση εμφυλίου, στην οποία έχει περιέλθει η αξιωματική αντιπολίτευση. Κι αυτό σε μια κοινωνία που δεν διαθέτει εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης. Το Δημοκρατικό Κόμμα βιώνει από τον Σεπτέμβριο τις συνέπειες της απόφασης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να κηρύξει persona non grata τον ιστορικό του ηγέτη, τον πρώην πρωθυπουργό και πρώην Πρόεδρο Δημοκρατίας Σαλί Μπερίσα.
Η απόφαση του αρχηγού του κόμματος Λιουλζίμ Μπάσα να θέσει τον Μπερίσα εκτός κόμματος έως την λύση του προβλήματος με τις αμερικανικές αρχές, οδήγησε τον ιστορικό ηγέτη να κινητοποιήσει τους υποστηρικτές του και να προκαλέσει ανοιχτή ρήξη με τον σημερινό αρχηγό. Την περασμένη Κυριακή ο Μπερίσα οργάνωσε σε στάδιο "συνέδριο" αναθεμελίωσης του Δημοκρατικού Κόμματος και αποφάσισε την αποπομπή του άλλοτε εκλεκτού του Μπάσα από την προεδρία.
Την επόμενη Κυριακή οργανώνει διαδικασία με τη συμμετοχή όλων των μελών του Κόμματος για επικύρωση της απόφασης. Ο Μπάσα συγκαλέσει το δικό του συνέδριο την ίδια ημέρα με εμφανή την αμερικανική στήριξη, όπως και άλλων δυτικών πρεσβειών. Το Δημοκρατικό Κόμμα που ιδρύθηκε ακριβώς 30 χρόνια πριν ως αντιπολίτευση στο υπό κατάρρευση κομμουνιστικό καθεστώς, στην ουσία έχει ήδη διασπαστεί. Η λογική θα ήθελε την υποχώρηση-αποχώρηση και των δύο. Πλην όμως, στην Αλβανία η βεντέτα είναι παράδοση πολύ πιο ισχυρή από τη λογική…
Ορφέας Μπέτσης /slpress.gr
