Το σχολείο μου όπου φοίτησα πιτσιρικάς ιδρύθηκε το 1911 από την φιλεκπαιδευτική εταιρεία αδελφότητας Κλεισαριτών «Άγιος Νικόλαος» στην Κωνσταντινούπολη. Αρχικά λειτουργούσε στους παρακείμενους χώρους του ομώνυμου Ιερού Ναού και προστάτη του χωριού μου Άγιος Νικόλαος, μετέπειτα μεταφέρθηκε στο μεσοχώρι. Το σχολικό έτος 1928-1929 στο πεντατάξιο δημοτικό σχολείο του χωριού φοιτούσαν 73 μαθητές (38 άρρενες και 35 θήλεις) με δάσκαλο τον Ιωάννη Μπούζη (Βουζόπουλο), ενώ το σχολικό έτος 1934-1935 φοιτούσαν 71 μαθητές (29 άρρενες και 32 θήλεις). Ο συνολικός πληθυσμός του χωριού μου το 1934 ανερχόταν σε 573 άτομα, οι οποίοι συγκροτούσαν 91 οικογένειες.
Ένα χρόνο μετά και μετά την πανεκπαιδευτική αποχή των Βορειοηπειρωτών –η οποία αποτελεί και τη μαζικότερη ειρηνική αντίδραση του βορειοηπειρωτικού ελληνισμού κατά της πολιτισμικής του οικειοποίησης– και δη των Κλεισαριτών το σχολείο λειτουργούσε με συνολικά 61 μαθητές (35 άρρενες και 26 θήλεις) με δύο αίθουσες και 3 τάξεις. Την ίδια περίοδο σε όλη την ελληνόφωνη περιοχή της Βορείου Ηπείρου φοιτούσαν συνολικά 4323 ελληνόπαιδες (2742 άρρενες και 1581 θήλεις). Από τους προσοντούχους δάσκαλους προπολεμικά αναφέρουμε τον Ιωάννη Μπούζη (Βουζόπουλο), Δημήτρη Τσάγκα, Μιχάλη Γκιόκα, Δημοσθένη Ντάτση, Θεοδόση Λαζάκη (περιστασιακά), κ.ά.
Το 1961 το σχολείο μετετράπη σε 7-τάξιο και στη συνέχεια 8-τάξιο (υποχρεωτικής φοίτησης) το οποίο φιλοξενούσε μαθητές και από τα παρακείμενα χωρίο: Πέπελη, Σελλειό, Λυκομύλι). Ο μαθητικός πληθυσμός το 1969-1970 ανερχόταν σε 153 φοιτήσαντες, ενώ ο πληθυσμός του χωριού σε 388 άτομα (181 άρρενες και 207 θήλεις). Το 1974 είχαν αποφοιτήσει την Β'βάθμια εκπαίδευση 25 άτομα, 3 άτομα είχαν αποφοιτήσει από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Τιράνων, ενώ το χωριό είχε επτά εκπαιδευτικούς, ήτοι 10 άτομα ήταν απόφοιτοι ανωτέρων και ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Ο αριθμός αυτός αυξάνεται το 1978-1979. Το σχολείο διακόπτει οριστικά τη λειτουργία του στις 3 Ιουνίου 2004, όταν αποφοιτούσαν την 8η τάξη τρείς μόνον μαθητές και δίδασκε ο τελευταίος εκπαιδευτικός Θανάσης Μπακούλας. Από τους προσοντούχους δασκάλους αναφέρουμε τον Παναγιώτη Γκάρο, Μιχάλη Κάλλο (μετέπειτα διπλωμάτη), Βαγγέλη Θεωδόρου, Χρήστο Φώτο, Βαγγέλη Λιάζο, Περσεφόνη Πρώιμου, Δημήτρη Παπά, Βασίλη Λαχανά κ.λπ.
Ο Θεοδόσης Λαζάκης, απόφοιτος του Ελληνο-γαλλικού Λυκείου στο Πέραν βασικός πρωταγωνιστής της σχολικής αποχής καταδικάσθηκε από αμφιλεγόμενο λαϊκό δικαστήριο συγκροτούμενο από αδαείς φύλαρχους και οπλαρχηγούς αλβανών ανταρτών (και μειονοτικών) και οδηγήθηκε σε οδυνηρό θάνατο στις 24 Ιουνίου 1944. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1947 συνελήφθη ο ελληνοδιδάσκαλος Δημήτρης Δαρακλής από τη Δρόβιανη κατηγορούμενος ότι ηγείτο αντιδραστικής ομάδας στο Κλεισάρι (από κοινού με άλλους δασκάλους και αιρετούς) και καταδικάστηκε σε επταετή κάθειρξη. Στις 23 Μαΐου 1969 συνελήφθη σε αίθουσα διδασκαλίας κατηγορούμενος για αντικαθεστωτική προπαγάνδα και διασπορά απόρρητων πληροφορίων ο δάσκαλος Ηλίας Δήμος, καταδικασθείς σε 8 χρόνια φυλάκιση. Στις 4 Αυγούστου 1973 συνελήφθη ο ελληνοδιδάσκαλος Χρήστος Ντρίτσος και καταδικάσθηκε σε 7 χρόνια φυλάκισης για αντικαθεστωτική προπαγάνδα. Υπήρξαν και θύματα μαθητών.
Στις 7 Ιουλίου 1973 ο πρώην μαθητής του σχολείο μας Ηλίας Κ. Πανταζής, ανήλικος (14 ετών) καταδικάσθηκε για απόπειρα διαφυγής από τη χώρα σε 2 χρόνια φυλάκισης –ήταν ο μικρότερος Βορειοηπειρώτης που καταδικάσθηκε για πολιτικά εγκλήματα– από κοινού με τον συγκατηγορούμενο του Στέφανο Γκόγκα από την Κακαβιά ο οποίος καταδικάσθηκε σε 4 χρόνια.
Σταύρος Ντάγιος
*Διδάκτωρ ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας & Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
