Τέλη της δεκαετίας του 30', ο Luigi Ugolini ηγείται μίας μεγάλης αρχαιολογικής αποστολής στην περιοχή των Αγίων Σαράντα. Αποστολή που χρηματοδοτήθηκε από την τότε φασιστική Ιταλία του Musolini .
Πρώτος σταθμός του η αρχαία Φοινίκη αλλά παρά τα αρκετά ευρήματα, δεν ενθουσιάστηκε ιδιαίτερα. Εγκαταστάθηκε τελικά στο Βουθρωτό για να μείνει στην ιστορία και να συνδέσει το όνομα του με αυτόν τον αρχαιολογικό χώρο και τις σημαντικότερες ανασκαφές του.
Δίπλα από το αρχαιοελληνικό θέατρο και αφού αφαιρέθηκαν 2-3 μ επιχώσεων, έπεσε πάνω σε ένα θησαυρό με μαρμάρινα αγάλματα που μάλλον διακοσμούσαν το διάδρομο προς το θέατρο. Σπουδαιότερο εξ αυτών μία… «γυναικεία» κεφαλή που ο Ιταλός αρχαιολόγος προσπάθησε να ταυτοποιήσει με κάποια θεότητα αλλά δεν ταίριαζε με καμία.
Προς μεγάλη απογοήτευση του, η κεφαλή δεν μπορούσε να «σταθεί» ούτε σε ένα ακέφαλο γυναικείο σώμα, ανάλογης καλλιτεχνικής ποιότητας που βρέθηκε στον ίδιο χώρο.
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΑΛΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΕ ΣΠΟΥΔΑΙΟΥΣ ΓΛΥΠΤΕΣ
Είναι κατασκευασμένο από ένα εξαιρετικής ποιότητας μάρμαρο αφού τα πάνω από 2.000 χρόνια δεν άφησαν κανένα ίχνος αλλοίωσης. Από τις αναλογίες της κεφαλής, υπολογίζεται ότι το συνολικό ύψος (μαζί με το σώμα) έφτανε το 2.5 μέτρα.
Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι πρόκειται για έργο μεγάλων γλυπτών όπως του Πραξιτέλη ή του Φειδία. Αν όχι των ιδίων, κάποιο πιστό αντίγραφο τους. Άλλωστε κατά την Ρωμαϊκή Εποχή πολλοί γλύπτες επιδίδονταν στην αντιγραφή έργων των δύο προαναφερόμενων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η «Αφροδίτη της Μήλου» που αρχικά θεωρούσαν πως ανήκε στον Πραξιτέλη ενώ αποδείχτηκε ότι ήταν αντίγραφο του στα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας. Το ίδιο (με επιφυλάξεις) ισχύει και για τον «Ερμή του Πραξιτέλη»
ΠΩΣ ΠΡΟΕΚΥΨΕ Η «DEA»
Εφόσον δεν ταίριαζε με κάποια από τις γνωστές θεότητες, ο Ugulini αποφάνθηκε πως πρόκειται για κάποια τοπική θεότητα της πόλης του Βουθρωτού. Την ονόμασε ΘΕΑ ΤΟΥ ΒΟΥΘΡΩΤΟΥ – DEA DI BUTRINTO – DEA E BUTRINTIT.
Στις μέρες μας, εκτός από τα γύψινα αντίγραφα της "DEA" που αποτελούν τα πιο δημοφιλή σουβενίρ για τους τουρίστες του Βουθρωτού, των Αγίων Σαράντα και ευρύτερα , πολλά κορίτσια της πόλης φέρουν το ονομα της ενώ δε λείπουν ονοματοθεσίες κτηρίων όπως σχολεία και ξενοδοχεία.
Η ΕΠΙΣΟΔΕΙΑΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΉ ΒΟΥΘΡΩΤΟ – ΡΩΜΗ – ΤΙΡΑΝΑ
Λένε πως ο Ugolili μόλις αντίκρισε την «DEA» την ερωτεύτηκε και δεν την αποχωρίζονταν. Στο πρώτο ταξίδι της επιστροφής του προς την Ιταλία, πείρε το άγαλμα μαζί του αλλά τον σταμάτησε η xhandarmeria ( χωροφυλακή). Για να καλύψει το σκάνδαλο, ο τότε βασιλιάς της Αλβανίας Ζώγκου, είπε πως του επέτρεψε ο ίδιος να το πάρει για να το δωρίσει στον Musolini. Μάλιστα οι εφημερίδες της εποχής έκαναν εκτενή αναφορά για το σπουδαίο δώρο του Ζώγκου προς τον «μέγα» Μουσολινι.
To 1981, εγκαινιάζονταν στα Τίρανα το «Εθνικό Ιστορικό Μουσείο» και η Ιταλία αποφάσισε να επιστρέψει το άγαλμα στις τότε Αλβανικές αρχές για να αποτελεί μέχρι σήμερα το σημαντικότερο έκθεμα του συγκεκριμένου μουσείου
Η «ΘΕΑ» ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ
O Ugolini πέθανε το 1936 και δε θα μάθει ποτέ ότι το άψυχο είδωλο που ανακάλυψε και ερωτεύτηκε δεν ήταν γυναίκα αλλά ο θεός Απόλλωνας. Μεταγενέστεροι μελετητές εξέφρασαν την άποψη και είναι πλέον κοινά αποδεκτό πως πρόκειται για τον κεφαλή του Θεού του Ήλιου και της Μουσικής.
Γιατί θυληκοφέρνει ο Απόλλωνας;
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν πως η απόλυτη ομορφιά της ανθρώπινης μορφής είναι η γυναικεία. Έτσι προσπαθώντας οι γλύπτες να προσδώσουν ομορφιά στο έργο τους, πρόσθεταν θηλυκά στοιχεία.
Λεωνίδας Παππάς
Πολιτικός Μηχανικός / Πρώην Γενικός Πρόεδρος της ΔΕΕΕΜ ΟΜΟΝΟΙΑ
