Σε καιρούς δυσχείμερους για το Ελληνικό Έθνος, έζησε και έδρασε ο Εθναπόστολος και Εθνοιερομάρτυς Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779). Ο 18ος αιώνας υπήρξε ο πιο βαρύς αιώνας για τον Ελληνισμό, αφ' ότου άρχισε, από το 1453 και μετά, ο χειμώνας της τουρκικής σκλαβιάς. Ο μεγάλος φόβος ήταν ο κίνδυνος του εξισλαμισμού, τον οποίο με ιδιαίτερο φανατισμό απεργάζονταν οι κατακτητές. Ιδιαίτερα εκινδύνευε το τμήμα εκείνο του ελληνισμού, που σήμερα ονομάζεται "Βόρειος Ήπειρος".
-Β-
Όταν οι ραγιάδες έχαναν την Ορθόδοξη Πίστη, έχαναν, στην συνέχεια, την γλώσσα και, κυρίως, την εθνική τους συνείδηση. Το σκοτάδι της βίας και της τρομοκρατίας, που επικρατούσε, σ' όλο τον τουρκοκρατούμενο Ελληνισμό, είχε καταλυτικές συνέπειες για τους Έλληνες. Κοντά, όμως, σ' αυτά, ήταν και η παπική, κυρίως, προπαγάνδα, η οποία χρησιμοποιούσε θεμιτά και, προ παντός, αθέμιτα μέσα για να προσηλυτίση τους Ορθοδόξους στην πλάνη του παπισμού. Με το άφθονο χρήμα που διέθεταν οι "μισσιονάριοι" (δήθεν ιεραπόστολοι), προσπαθούσαν να τραβήξουν κάποιους Ορθοδόξους στην παπική πλάνη, εκμεταλλευόμενοι την μεγάλη φτώχεια των υποδούλων. Και γι' αυτό φέρεται να είπε κάποτε ο Άγιος Κοσμάς στο ακροατήριό του αυτόν τον λόγο (που, ωστόσο, κάποιοι τον αμφισβητούν) : "Τον Πάπα να καταράσθε, γιατί αυτός είναι η αιτία".
– Γ-
Μέσα, όμως, σ' αυτό το ζοφερό σκοτάδι, ένα φως έλαμψε από την Ιερά Μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους, που ήλθε να φωτίση και να τονώση τις κουρασμένες ψυχές των υποδούλων. Κι' αυτό το Φως άκουγε στο όνομα : Ιερομόναχος ΚΟΣΜΑΣ ΑΙΤΩΛΟΣ, ο οποίος, παρά το γεγονός ότι ζούσε μακριά από τον κόσμο, όμως "έπιανε" τα μηνύματα των καιρών. Κι' αυτά έλεγαν ότι η κατάσταση στον Ελλαδικό Χώρο και, μάλιστα, στην περιοχή που αργότερα ονομάσθηκε Βόρειος Ήπειρος, ήταν εξόχως τραγικά και επικίνδυνα : Αμάθεια, δεισιδαιμονίες, ληστείες, εξισλαμισμοί, άγνοια του Χριστού και της θαυμαστής διδασκαλίας του κ.α., εμάστιζαν τον ταλαίπωρο Ελληνισμό. Έτσι, ο Πατροκοσμάς, με την ευλογία των Αγιορειτών Πατέρων και την άδεια του τότε Οικουμενικού Πατριάρχου, επραγματοποίησε τέσσαρες (4) Ιεραποστολικές περιοδείες, ιδιαίτερα, μάλιστα, στον χώρο της Βορείου Ηπείρου.
-Δ-
Έτσι, η Ορθόδοξη Πίστη και η Ελληνική συνείδηση των υποδούλων εστερεώθηκαν. Ήταν μάλιστα, τόση η πίστη στα φλογερά κηρύγματα του Αγίου, ώστε συνετέλεσαν – κατά κοινήν ομολογία – στο να καλλιεργήσουν και να προετοιμάσουν τα πνεύματα για τον αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας, του 1821, κι' ακόμη παραπέρα, όπως μαρτυρεί το γνωστό τετράστιχο μικρό ποίημα : "Βοήθα μας Αη Γιώργη και συ Πατροκοσμά, να πάρουμε την Πόλη και την Αγιά Σοφιά".
Τον Κοσμά τον εθαύμαζε ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων, ενώ τον μισούσαν θανάσιμα οι Εβραίοι. Αυτοί δωροδόκησαν τον Κούρτ πασά του Βερατίου, ο οποίος διέταξε τον απαγχονισμό του Αγίου στο χωριό Μόγιαλη (24.8.1779), ενώ το σώμα του ρίχτηκε στον ποταμό Άψο. Το ρεύμα του νερού μετέφερε το ιερό λείψανο στο χωριό Κολικόντασι, όπου και ενταφιάσθηκε, ενώ αργότερα ο Αλή πασάς, ανήγειρε επί του τάφου του ωραίο Ναό, που διατηρείται, ανακαινισμένος, μέχρι σήμερα.
-Ε-
Η Μητρόπολή μας θα εορτάση και φέτος, Θεού θέλοντος, την ιερά μνήμη του Αγίου Κοσμά. Έτσι, την παραμονή, Τετάρτη 23 Αυγούστου 2023 στις 7 μ.μ. θα τελεσθή ο Μέγας Εσπερινός και θα επακολουθήση η σύντομη λιτανεία μέχρι την κεντρική πλατεία. Την 24η Αυγούστου 2023 θα τελεσθή η Θεία Λειτουργία στον εν Κονίτση φερώνυμο Ιερό Ναό.
Ο Άγιος Κοσμάς να φωτίζη όλους μας και να μας οδηγή στον δρόμο του καθήκοντος.
Διάπυρος προς Χριστόν ευχέτης
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ο Δρυινουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης Α Ν Δ Ρ Ε Α Σ
