Το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα εκκρεμεί από το 1946

Το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα εκκρεμεί από το 1946

Γράφει ο Νίκος Κέφης*

Κατά τη διάρκεια του πρώτου Βαλκανικού πολέμου ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε τη Βόρειο Ήπειρο, μέχρι τη γραμμή Τεπελένι, Κλεισούρα, Μοσχόπολη και νότια άκρη της λίμνης Αχρίδας. Με το Πρωτόκολλο όμως της Φλωρεντίας της 17 Δεκεμβρίου 1913, οι Μεγάλες Δυνάμεις παραχωρούσαν τη Βόρειο Ήπειρο στο νεοσύστατο Αλβανικό κράτος.

Μετά την αποχώρηση των Ελληνικών στρατευμάτων (1914), οι Βορειοηπειρώτες επαναστάτησαν κατά της άδικης σε βάρους τους ετυμηγορίας των μεγάλων, σχημάτισαν προσωρινή κυβέρνηση, υπό τον Γ. Χρηστάκη – Ζωγράφο, η οποία απηύθυνε έκκληση προς τις Μεγάλες Δυνάμεις (2 Μαρτίου 1914) ζητώντας τη χορήγηση αυτονομίας. Με το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας στις 17 Μαΐου 1914 χορηγήθηκαν στον ελληνικό πληθυσμό προνόμια που ισοδυναμούσαν περίπου με αυτόνομα καθεστώς.

Η συμβολή της Ελλάδας στη νίκη των Συμμάχων κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο κατέστησε εφικτή την παραχώρηση της Β. Ηπείρου στην Ελλάδα. Η υπόθεση όμως περιπλέχθηκε λόγω της στάσεως των Ιταλών και της μεταστροφής των Μεγάλων Δυνάμεων στη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Έτσι η πρεσβευτική διάσκεψη των Παρισίων κατέληξε στο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας στις 27 Ιανουαρίου 1925, με το οποίο η Βόρειος Ήπειρος εντάσσεται στην Αλβανία.

Οι νίκες του Ελληνικού στρατού κατά της φασιστικής Ιταλίας στα αλβανικά βουνά απελευθέρωσαν τη Βόρειο Ήπειρο κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1940 - 1944. Η συμβολή της Ελλάδας στη νίκη των Συμμάχων δημιούργησε νέες ευνοϊκές προϋποθέσεις για το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα.

Στη διάσκεψη ειρήνης των Παρισίων στις 30 Αυγούστου 1946, η Ελλάδα συνάντησε τη βίαιη αντίδραση της Αλβανικής και Σοβιετικής αντιπροσωπείας, που πρότειναν να παραπεμφθεί το θέμα στο συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών των τεσσάρων Μ. Δυνάμεων. Η Ελλάδα υπό την γενική πίεση δέχθηκε την παραπομπή του Βορειοηπειρωτικού στο συμβούλιο των τεσσάρων, το οποίο ποτέ όμως δεν συνήλθε και έτσι το Βορειοηπειρωτικό παραμένει εκκρεμές από το 1946.

Η εμπόλεμη κατάσταση – μονομερής άρση του εμπόλεμου από την Ελλάδα και προσπάθειες για την αποκατάσταση των Ελληνο-Αλβανικών σχέσεων.

Η Αλβανία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα με το διάταγμα 184 από 9 Ιουνίου 1940 και το νόμο 319 από 4 Ιουλίου 1940. Η Ελλάδα, αντίστοιχα, τέθηκε σε εμπόλεμη κατάσταση με την Αλβανία με βασιλικό διάταγμα από 10 Νοεμβρίου 1940.

Οι Ελληνικές προσπάθειες, τόσο στη διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, το 1946, όσο και κατά τα επόμενα χρόνια έτειναν στην ικανοποίηση των εδαφικών διεκδικήσεων έναντι της Αλβανίας και στην εξασφάλιση μειονοτικών δικαιωμάτων για τον Ελληνικό πληθυσμό της Βορείου Ηπείρου.

Μια πρώτη προσπάθεια για Ελληνο-αλβανική συνεννόηση έγινε μετά το τέλος του πολέμου υπό την αιγίδα της UNSCOB (United Nations Special Committee on Balkans), που ιδρύθηκε με την από 21 Οκτωβρίου 1947, 109 απόφαση, της Γενικής Συνελεύσεως του ΟΗΕ, με την οποία ζητήθηκε από την Ελλάδα και τους βορείους γειτόνους της «η σύναψη το ταχύτερο κανονικών σχέσεων και σχέσεων καλής γειτονίας» και η οποία άσκησε στην Ελλάδα σοβαρή πίεση για την αποκατάσταση των σχέσεων.

Άλλες σημαντικές προσπάθειες, που αναλήφθηκαν στα πλαίσια του ΟΗΕ ήταν:

Η μεσολάβηση της Αυστραλιανής αντιπροσωπείας του ΟΗΕ (Προτάσεις EBAR 1948-1949), με βάση την παραδοχή από την Ελλάδα συνόρων ως οριστικών και από την Αλβανία την αναγνώριση του Βορειοηπειρωτικού ζητήματος. Η πρόταση απορρίφθηκε από την Αλβανία.

Η δήλωση της Αλβανίας, στον ΟΗΕ (1955), ότι επιθυμεί αποκατάσταση σχέσεων με την Ελλάδα, στην οποία δεν δόθηκε συνέχεια, γιατί οι Ελληνικές απόψεις παρέμειναν αμετάθετες.

Οι προτάσεις του Σοφοκλή Βενιζέλου (1960), περί ομαλοποιήσεως των σχέσεων έναντι χορηγήσεως αυτονομίας στη Βόρειο Ήπειρο, που απορρίφθηκαν από τους Αλβανούς.

Τελικά, η αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών πραγματοποιήθηκε το 1971. Στις 25 Οκτωβρίου 1971 ο πρώτος πρέσβης της Ελλάδος στα Τίρανα επέδωσε τα διαπιστευτήριά του και στις 16 Νοεμβρίου 1971, αντίστοιχα, ο Αλβανός πρέσβης στην Αθήνα. Στις 28 Μαρτίου 1978 τέθηκε σε λειτουργία η αεροπορική σύνδεση Αθηνών - Τιράνων. Το 1985 άνοιξε και το σημείο οδικής διελεύσεως από την Κακαβιά.

Το 1987 η Ελλάδα προέβη σε μονομερή άρση του εμπολέμου και τόνισε το ενδιαφέρον της για την προστασία των δικαιωμάτων της Ελληνικής μειονότητας της Βορείου Ηπείρου. Μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Αλβανία, οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν βελτιωθεί αρκετά και η Ελλάδα προσπαθεί παντοιοτρόπως να βοηθήσει την ανάπτυξη της χώρας σε αρκετούς τομείς, όπως με την είσοδό της στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πρωταρχικό μέλημα την προστασία των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας στη Βόρειο Ήπειρο.