Συνεργάτες του Γεωργίου Ζωγράφου στον Βορειοηπειρωτικό Αγώνα του 1914 ήταν οι Μητροπολίτες: Ο Αργυροκάστρου Βασίλειος, ο Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων, ιδρυτής του Ιεροδιδασκαλείου Βελλάς και Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος και ο Κορυτσάς Γερμανός. Στην Βόρειο Ήπειρο από τους εξισλαμισμούς, βίαιους.
Και εκούσιους, υπήρχε κίνδυνος, όχι απλά να αλλοιώσουν, αλλά να σβήσουν τελείως τους ελληνορθόδοξους πληθυσμούς. Στην πιο κρίσιμη ώρα παρουσιάστηκε ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Πατροκοσμάς.
Με τις περιοδείες του στη Βόρειο Ήπειρο (1763 – 1779) και την διδασκαλία και διδαχές του ενεθάρρυνε τους Έλληνες χριστιανούς να μένουν σταθεροί στην πίστη τους, τους αναπτέρωνε το ηθικό σε μια δύσκολη χρονική περίοδο που οι εξισλαμισμοί είχαν πάρει τη μορφή χιονοστιβάδας. Ο Πατροκοσμάς μαρτύρησε σ' αυτά τα ιερά χώματα. Το έργο, όμως, που επετέλεσε έφερε τους προσδοκώμενους καρπούς. Τον Αύγουστο του 1779 ο Άγιος Κοσμάς συλλαμβάνεται από τους στρατιώτες του Κουρτ Πασά και στις 24 του ίδιου μήνα απαγχονίζεται κοντά στο χωριό Κολικόντασι.
Ο Μητροπολίτης Λαρίσης Πολύκαρπος, με καταγωγή από το χωριό Δάρδα της Κορυτσάς, για την εθνική του δράση και τη συμμετοχή του στους αγώνες του Έθνους για ανεξαρτησία, καρατομήθηκε από τον Μαχμούτ Πασά μπροστά στη Μητρόπολη της Λάρισας.
Ο Γρηγόριος Αργυροκαστρίτης, Μητροπολίτης Εύβοιας, εμπνευστής και κύριος συντελεστής της Επανάστασης της Εύβοιας, υπέστη φρικτές ταπεινώσεις και εξευτελισμούς στα μπουντρούμια της Χαλκίδας.
Επώνυμοι και ανώνυμοι ιερείς πρωτοστάτησαν στη μακραίωνη πορεία αυτού του τόπου και στήριξαν τα αγωνιζόμενα αδέρφια τους. Οι φτωχοί και ταπεινοί παπάδες κράτησαν άσβεστη την «αποσταμένη ελπίδα» του ραγιά σε χρόνους δύσκολους και επικίνδυνους για τους ελληνορθόδοξους πληθυσμούς της Βορείου Ηπείρου.
Και φτάνουμε στα χρόνια τα κρίσιμα και φοβερά, όταν ενέσκηψε η λαίλαπα του Ενβέρ Χότζα, όταν η «πάλη των τάξεων» και η λεγόμενη φυλετική ισότητα και ομοιομορφία, έφερε τους ελληνορθοδόξους πληθυσμούς στην αποδεκάτισή τους. Την καταραμένη αυτή εποχή το δικτατορικό σύστημα του Χότζα, με την κατάργηση της θρησκείας, άλλους ιερείς αποσχημάτισε, άλλους φυλάκισε και εξόρισε και πολλούς θανάτωσε, αφήνοντας ακέφαλο τον ελληνικό πληθυσμό. Ιερείς και λαός είναι δεμένοι με κοινούς αγώνες και κοινές θυσίες.
Μερικά στοιχεία για την κατανόηση του θέματος τα θεωρούμε σημαντικά και απαραίτητα:
Πριν από το 1940 ο ελληνορθόδοξος πληθυσμός και η εκκλησία της Βορ. Ηπείρου παρουσιάζονται ως εξής:
- Πληθυσμός πριν από τον πόλεμο: 250.000 Έλληνες
- Μητροπόλεις: 1) Τιράνων και πάσης Αλβανίας 2) Κορυτσάς 3) Βερατίου 4) Αυλώνας και Κανίνης 5) Αργυροκάστρου.
- Εκκλησίες: 265
- Μοναστήρια: 29
- Ιερατικές Σχολές: 2
- Ιερείς: 500
Μετά την εγκαθίδρυση της πλασματικής «Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας» άρχισαν διωγμοί κατά της Εκκλησίας. Το 1949 εξορίστηκε και πέθανε από τις κακουχίες ο προκαθήμενος της Εκκλησίας της Αλβανίας Χριστόφορος Κίσσης (Καθημερινή 25 Δεκεμβρίου 1990). Οι Αλβανοί ισχυρίζονται ακόμη και στις μέρες μας ότι το ελληνικό στοιχείο δεν ξεπερνάει τις 60.000 ψυχές. Τι να υποθέσουμε; Ότι επιπλέον 200.000 εξαφανίστηκαν ή μετανάστευσαν; Όταν είναι γνωστό ότι ο αριθμός των γεννήσεων στην Αλβανία είναι αυξημένος (κάθε οικογένεια έχει από πέντε παιδιά και πάνω) είναι αδιανόητο να συμπεράνουμε ότι ο αλβανικός πληθυσμός στο σύνολό του αυξήθηκε αλματωδώς, ενώ ο ελληνικός μειώθηκε.
Βέβαια, είναι γεγονός ότι το ελληνικό στοιχείο μειώθηκε μετά από φυλακίσεις, θανάτους, μικτούς γάμους, της τεχνητής μείωσης, της βίαιης αλλαγής θρησκεύματος και ονομάτων. Αν όμως, η μείωση έφτασε πράγματι σ' αυτόν τον αριθμό τότε δεν πρόκειται για φυσιολογική ελάττωση του πληθυσμού, αλλά για πραγματική γενοκτονία.
Άλλο, όμως, φανερώνουν τα επίσημα στοιχεία: Το 1986 δημοσιεύτηκαν στοιχεία του KESTON COLLEGE βάσει των οποίων το 1945 το 19% του πληθυσμού της Αλβανίας απετελείτο από Έλληνες.
Σύμφωνα με την αγγλική πηγή το ελληνικό στοιχείο αριθμού σε περίπου 500 χιλιάδες. Και σήμερα με τις νοθευμένες απογραφές και την απαγόρευση του αυτοπροσδιορισμού υπάρχει συσκότιση, μια κατάσταση νεφελώδης, όσον αφορά τον ελληνικό πληθυσμό. Οι Αλβανοί κάνουν ό,τι μπορούν για να παρουσιάσουν τους Έλληνες πολύ χαμηλά σε ποσοστά. Όταν διενεργηθούν ανόθευτες απογραφές στην Αλβανία τότε θα προσδιοριστεί και ο πραγματικός αριθμός της εθνικής ελληνικής μειονότητας.
Νίκος Υφαντής / Πρωινός Λόγος
